سابقه شعر تعلیمی در ایران به قدمت شعر است. شاعران با آگاهی از این امر که آدمی در مسائل اخلاقی نیازمند ارشاد و راهنمایی است، رسالت عظیمی به عهده گرفتند و در بهبود منش انسان و پرورش قوای روحی و تعلیم اخلاقی او تلاش نمودند. ادبیات تعلیمی طیف وسیعی از ادبیات فارسی را تشکیل می دهد. پند و اندرز، آموزه های زهد آمیز و اخلاقیات، جلوه های گوناگون ادب تعلیمی است. اغراض تعلیم و تربیت، در طول تاریخ، هدف اد...

سعدی به عنوان اخلاقی ترین شاعر ادب فارسی، به ادبیات تعلیمی توجهی ویژه داشته، تا آنجا که بوستان و گلستان وی را نام? اخلاقی نام نهاده اند. دیگر آثار سعدی نیز به همین شیوه پرداخته شده است. به علت سود جستن شاعران دور? سامانی و سعدی از ادب تعلیمی، میان اشعارآنان مشترکاتی وجود دارد؛که می تواند نشان دهنده تأثیر پذیری سعدی از شاعران دوره سامانی به ویژه رودکی باشد؛ اما از سوی دیگر تفاوت هایی نیز در نحو...

در گسترۀ ادبیات جهان و ایران، آثار ادبی بر اساس اندیشه و محتوا به چهار قسم ادب حماسی، تعلیمی، غنایی و نمایشی تقسیم می‌شوند. برخی از متون ادبی، اعم از نظم و نثر، تک‌ژانری هستند؛ اما گاهی متونی ظهور یافته‌اند که ترکیبی از دو یا چند ژانر ادبی متفاوت بوده‌ و با یکدیگر همنشین شده‌اند و از این رهگذر توانسته‌اند دستاوردهایی در تحقیقات متون ادبی فراهم سازند. از جمله همنشینی ژانرها، آمیختگی ادب حماسی و ...

از آن جائی که توجه عمده فردوسی به تمدن و فرهنگ ایرانی است، اثر ارجمند این حکیم فرزانه مشحون است از تعالیم حکیمانه و فرهنگ ساز. فردوسی بر اساس « اوّلُ ما خَلَقَ اللهُ العقل» خردورزی و تعقل را درمانگاه هر درد بی درمانی می داند که بدون بهره گیری از آن هیچ کاری به سامان نمی رسد. آنچه در این مقاله مطمح نظر بوده بررسی و شناخت و ارائه دقیق و حساب شدۀ خردورزی کارآمدی است که الگو و راه کار نیاکان موفق و سرافر...

شعر تعلیمی، یکی از گسترده ترین و دراز آهنگ ترین انواع شعری ادب فارسی است. اشعار و آثار تعلیمی گاهی به صورت مستقل و جداگانه است همانند منظومه ها و داستان ها و قطعاتی که منحصراً به تعلیم و پند و حکمت و اخلاق می پردازد و گاهی هم در میان دیگر آثار ادبی پراکنده است. بدان گونه که گاهی مفاهیم و مضامین اخلاقی، حکمی، مذهبی و پندیات در منظومه های غنایی و حتی حماسی و یا قصاید مدحی به کار رفته که نه تنها جن...

اقبال لاهوری یکی از شاعرانی است که متعهدانه مسایل و مشکلات جامعه و مردم کشور خود را در شعرش منعکس کرده و در بیداری مردم سرزمین خود و تأسیس کشور پاکستان نقش مهمی داشته است. وی در شمار معدود  شاعرانی است که امید به آینده در شعر شان موج می زند و خوشبینانه پیشنهاداتی برای درمان دردهای اجتماعی مردم جامعه خود ارایه کرده اند. نکته شایان توجه در شعر او آن است که وی نه تنها مشکلات را بازتاب می دهد بلکه ...

ادبیات شاخصه‌های محتوایی و صوری خاصی دارد. ادبیات تعلیمی نیز از این قاعده مستثنی نیست و از شاخصه‌های برجسته آن آموزش نکات اخلاقی و تربیتی به شیوه پند و اندرز است که در دایره اهداف رشد و تعالی انسان، خود یکی از حوزه‌های اخلاقی و تربیتی مهم و وسیع به شمار می‌آید. از سوی دیگر درون‌مایه‌های تعلیمی و اخلاقی چنان با انواع شعر و ادب فارسی درآمیخته است که هیچ یک از انواع ادبی را نمی‌توان یافت که از این...

ادبیات شاخصه‌های محتوایی و صوری خاصی دارد. ادبیات تعلیمی نیز از این قاعده مستثنی نیست و از شاخصه‌های برجسته آن آموزش نکات اخلاقی و تربیتی به شیوه پند و اندرز است که در دایره اهداف رشد و تعالی انسان، خود یکی از حوزه‌های اخلاقی و تربیتی مهم و وسیع به شمار می‌آید. از سوی دیگر درون‌مایه‌های تعلیمی و اخلاقی چنان با انواع شعر و ادب فارسی درآمیخته است که هیچ یک از انواع ادبی را نمی‌توان یافت که از این...

شاهنامه در تقسیم بندی های شعری جزء ادب حماسی به شمار می آید ولی این اثر حاوی نکات تعلیمی بسیاری است که اگر آن را جزء ادب تعلیمی قرار دهیم رواست. بخشی از این ارزشمندی شاهنامه از دید حکمی به دلیل نوع داستانی اثر است. از سویی بخشی از ادب تعلیمی ما را امثال و حکم تشکیل می دهد و شاهنامه به دلیل کارکرد تعلیمی امثال و ارزش‌های تعلیمی خود یکی از گنجینه های بی نظیر فارسی از این حیث است. امثال و حکم متأث...